اثربخشی مداخله آموزشی بر اصلاح سبک زندگی دانش آموزان پسر دارای اضافه وزن دوره متوسطه اول شهرستان تنکابن

چکیده زمینه و هدف: شیوع چاقی و اضافه وزن در نوجوانان ایرانی وضعیت نگران کننده ای دارد. به علت پیامدهای متعدد پزشکی و روانی- اجتماعی چاقی و اضافه وزن در نوجوانان، آموزش و پیشگیری از آنها اهمیت فراوانی دارد. پژوهش حاضر با هدف تعیین اثربخشی مداخله آموزشی به منظور اصلاح سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی در دانش آموزان دوره متوسطه اول شهرستان تنکابن در سال 1391 انجام شد. مواد و روش کار: در یک مطالعه نیمه تجربی و با استفاده از روش نمونه گیری چند مرحله ای، 120 نفر از دانش آموزان مقطع متوسطه اول به طور مساوی در دو گروه تجربی و کنترل شرکت کردند. مشخصات دموگرافیک، رفتارهای موثر بر اضافه وزن و کارآمدی سبک زندگی مرتبط با وزن با استفاده از پرسشنامه های روا و پایا و به روش خودگزارش دهی قبل و 6 ماه بعد از مداخله آموزشی گردآوری شد. مداخله آموزشی شامل 4 جلسه 60 دقیقه ای بحث گروهی به همراه نمایش عکس و در قالب گروه های 15 نفری و بر پایه نیازسنجی اولیه طراحی و اجرا شد. در نهایت داده ها وارد نرم افزار spss ویرایش 18 شد و با استفاده از آزمون های آماری تی مستقل و زوجی و کای اسکوئرتجزیه و تحلیل شد. یافته ها: رفتارهای موثر بر سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی شامل خوردن در حالت ایستاده، هنگام تماشای تلویزیون، زمان خواب، بین وعده های اصلی، خوردن تنقلات هنگام گرسنگی، سریع غذا خوردن، تماشای تلویزیون هنگام فراغت و بازی با رایانه در اوقات فراغت در گروه تجربی بعد از مداخله آموزشی به طور معناداری بهبود یافتند (05/0>p). همچنین، متغیرهای روانشناختی مرتبط با خودکارآمدی مانند مقابله با فشار اجتماعی (از /3 ± 6/8 به 3/2 ± 04/13)، هیجان های مثبت (از 8/2 ± 2/7 به 3/3 ± 7/10) و منفی (از 4/4 ± 6/12 به 1/5 ± 2/16)، ناراحتی های جسمی (از 6/2 ± 6/7 به 5/3 ± 3/10) (001/0>p) و دسترسی به مواد غذایی (از 2/5 ± 3/11 به 0/5 ± 6/15) (05/0>p) بعد از مداخله آموزشی در گروه تجربی به طور معناداری بهبود یافتند. نتیجه گیری: برنامه آموزشی توانست رفتارها و خودکارآمدی موثر بر سبک زندگی مرتبط با اضافه وزن و چاقی را در دانش آموزان به طور معنادار بهبود دهد. توصیه می شود به منظور پیشگیری از پیامدهای ناگوار چاقی، برنامه های آموزشی در مدارس و آموزشگاه ها به طور مستمر و منظم اجرا شود.